1) FILOZOFIJA: (XVIII. st) „iluminizam" znači „prosvjeti- ■
teljstvo", Aufkldmng, poseban naziv za filozofiju XVIII. st. u
Evropi. Dakle, ezoterizam se izjašnjava kao „antiprosvjeti-
teljstvo", počevši s Martinesom de Pasquallyem, L. Cl. de
Saint-Martinom, Fabreom d'Olivetom i dr.

2) MASONSTVO. „Iluminizam" je naziv za doktrinu i pokret
Prosvijetljenih u Bavarskoj, tajnog društva koje je 1776. g. o-
snovao Adam Weishaupt, no čini se, nadrimasonskog društva
s revolucionarnim, antimonarhističkim ciljevima.

B. R. Le Forestier, Les llluminis de Baviere et la Franc-Mafonnerie alle-mande, 1915, bibl. Hachette; Essai sur la sccte des llluminis (1789, anonimno), pretisak izd. Les Rouvat.

3) psihologija: iluminizam je jednak svojoj suprotnosti:
zasljepljenosti. Primjerice, Kant smatra da Swedenborg ima
priviđenja {Sanjarije jednog vidioca, 1756, prvo izd. 1766,
franc. prij. Riveries d'un visionnaire, izd. Vrin).

1) (filozofija) Doktrina što uči da je unutrašnje prosvjetlje
nje, a naročito neposredna, iznenadna, umna intuicija više
zbilje ne samo moguća, nego poželjna i ostvariva.

„Riječju prosvijetljen' obično se naziva čovjek čiji su razum i prirodna znanja bili ispravljeni, potkrijepljeni i proja-šnjeni, usavršeni Svetim Duhom." (N. A. Krichberger, pismo Marsannu, 1. studenog, 1796. g).

2) (povijest) Pokret u Evropi od oko 1750. do 1800. g. na
granici između misticizma i ezoterizma. Glavni predstavnici su
V. Weigel (1533-1588. g), J. Bohme (1575-1624. g), Svveden-
borg (1688-1772. g), L. C. de Saint-Martin (1743-1803. g).

„Osnovne postavke [Iluminizma] su: nepostojanje posrednika [između Boga i ljudi], unutrašnje prosvjetljenje, ideja pada i obnove, zanimanje za prirodu i njezina očitovanja." 163 (A. Faivre)